Dışkılama Nasıl Olur?

Dışkılama (Büyük Abdest) Nedir, Dışkılama İhtiyacı Nasıl Oluşur ve Dışkılama Nasıl Sağlanır?

Beslenme yoluyla alınan gıdalar tüm sindirim kanalı boyunca öğütülerek yapıtaşlarına ayrılmakta, bunlar arasından vücudun ihtiyacı olan maddeler kana geçmekte ve lif adı verilen ve daha fazla parçalanamadığından kana geçemeyen, vücut için o anda gereksiz olan veya zararlı olabilecek maddeler sindirim kanalının kalın bağırsak kısmına aktarılmaktadır. Kalın bağırsağa ulaşan bu maddelerin içerdikleri sıvı bağırsağın bu bölümünde kısmen kana geçmekte ve kalın bağırsakta ilerleme devam ettikçe dışkı adı verilen artıklardan oluşan madde son şeklini almaktadır. Dışkı kalın bağırsağın en son kısmında depolanmakta ve belli bir süre sonunda oluşan "dışkılama refleksi" insanın dışkılama ihtiyacı hissederek bu artıkları dışkılama yoluyla vücuttan atmasını sağlamaktadır.

Kişinin sosyal olarak uygun zaman ve yer bulana kadar dışkılama ihtiyacını kontrol etmesine kontinans denir. Dışkı kontrolünün sağlanması kompleks bir olaydır. Vücut fonksiyonları, anatomik yapı, dokuların duyusal iletimi, dışkılama ihtiyacının hissedilmesi bu işlev için gereklidir.

Günde yaklaşık 2-3 litre (2000-3000 mililitre) bağırsak içeriği (mide ve iç organ salgıları) ve gıda artıkları sıvı halde ince bağırsaklardan kalın bağırsağa geçer. Kalın bağırsak bu sıvı ve içinde bulunan vücut için önemli elemanları kan yoluyla emer, geride kalanlar dışkının oluşmasını sağlar. Bu sıvıların geri emilim işleminden sonra yaklaşık 250 mililitre hacmindeki dışkı kalın bağırsağın son kısmı olan rektuma ulaşır.

Dışkı Oluşumu

Rektum, kalın bağırsağın son 15 cm uzunluğundaki bölümüdür ve makat ile dış ortama açılan kısımdır. Dışkı için bir depo görevi görmenin yanında genişleyebilme özelliği ile, gelen dışkıya göre iç hacmini de arttırabilir.

Rektum

Rektum, anüs (makat) ile devam eder. Makat, etrafını saran iç, dış kaslar ve iç yüzünü örten çok hassas bir örtü tabakasına sahiptir. Hassas sinir uçları, kayganlaşmayı sağlayan salgı bezleri, iç ve dış damarların (hemoroidal toplardamarlar) bu bölgede bulunması önemli fonksiyonlar için gereklidir.

Anal Kanal

Dışkılama işlevi, rektumun dışkı ile dolması sonucunda, duvarlarının gerilmesi ile algılanır. Rektum duvarlarının gerilmesi, normalde kasılı olan makat etrafındaki iç kasın (internal anal sfinkterin) gevşemesine neden olur. Böylelikle rektum içinde gerilmeye neden olan maddeler bağırsağın genişlemesiyle aşağıya doğru iner ve çok hassas sinir uçları ile kaplı olan makatın (anüsün) iç yüzünü örten tabakaya temas eder. Gelişen bu refleks sayesinde kişi, rektum içinde gaz, sıvı veya katı dışkı olup olmadığını algılar. Bu bilgi beyine iletilir ve kişi rektum içindekileri boşaltıp boşaltmama kararını verir. Bu gerilmeye neden olan gaz ise, dışkılamaya gerek kalmadan sadece gazı çıkarabilir.

Dışkılama işlevinin olabilmesi için, makat (anüs) etrafını saran ve istemli olarak çalışan dış kasın, leğen kemiğinin içinde bulunan kaslar (pelvik taban kasları, puborektal kas) ile birlikte gevşemesi gerekir. Böylece rektum ile makat arasındaki açılanma kaybolur ve ıkınma ile beraber karın içi basıncı arttırılarak dışkılama sağlanır. Sosyal olarak zaman ve yer problemi varsa beyin bu dışkılama işlevini erteleyebilir. Kişi gevşemesi gereken kasları aksine sıkarak dışkısını geri rektuma gönderir ve dışkılama işlevini erteler.

Dışkı kontrolü birçok mekanizmanın koordine çalışması sonucunda oluşur. Kompleks bir olaydır. Dışkının kontrolünü (kontinansı) sağlayan en önemli yapılardan biri makat bölgesini kontrol eden (sfinkter) kaslardır. Makatı kontrol eden kaslar (sfinkter kasları) anüs etrafını (makatı - kalın bağırsağın dışa açıldığı noktayı) dairesel çevrelerler. Kontinansın olması için bu kasların düzgün çalışması lazımdır. Bu kaslar normal istirahat halindeki anüsü (makatı) kapalı tutarlar, böylece uykuda, otururken dışkı kaçağını önler. Ayrıca tuvalet hissini oluşturan rektumdaki gerilmeye neden olan gaz veya dışkının anüsten dışarı kontrolsüz çıkmaması için anüsün sıkıca kapanmasını sağlar. Bu kontrol, bireye, tuvalete gidecek kadar zaman kazandırır. Bu kasların gücü yaşlılıkla beraber azalır.

Kontinansın sağlanmasında diğer önemli özellikler, kalın bağırsağın son kısmı olan rektum fonksiyonlarıdır. Normalde rektum (kalın bağırsağın son kısmı) genişleyerek içindeki sindirim artıkları için depo görevi görür. Dışkı ve gazı belli süre depo eder. Rektum ile anal sfinkterler (makatın etrafını saran kaslar) arasında koordinasyon vardır.

Normal olarak birey, rektum içinde gerginliğe neden olan oluşumun gaz mı yoksa katı veya sulu bir dışkı mı olduğunu ayırt edebilir (örnekleme refleksi). Eğer gaz ise gazı çıkartabilir, dışkı ise rektumun depolanma görevi bireye tuvalete gidecek kadar zaman kazandırır. Sosyal ortam uygun olduğunda birey dışkılama fonksiyonunu gerçekleştirir.

Tüm bu yapıların sinirsel uyarı ağı, dışkının içeriği (katı veya sulu), anatomik yapıların normal konumda olması da dışkı kontrolü (kontinans) için önemlidir.