Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar (CYBH)

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar cinsel temas ile yayılan enfeksiyonlardır. Cinsel yolla bulaşan hastalıklar batı toplumlarında en sık görülen bulaşıcı hastalıklardır. Örf ve adetlerimiz nedeni ile toplumumuzda pek sık olarak rastlanmasa da bu hastalığın sıklığı özellikle büyük şehirlerde olmak üzere giderek artmaktadır. Yine bir dönem bazı bölgelere olan hayat kadını akınından sonra da vaka sayılarında artış görülmüştür. Batı toplumlarındaki sıklığına örnek olarak Amerika Birleşik Devletleri’nde her yıl 12 milyon yeni vakaya rastlandığı saptanmıştır. Cinsel yolla bulaşan bazı hastalıklar tedavi edilmesine karşın bazılarında tedavi ile kesin bir sonuç alınamaz. Cinsel yolla bulaşan hastalıklarla savaşta, en önemli basamak korunmadır.

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar Nasıl Bulaşır?

Bu hastalıkların belirtileri, cinsel organların olduğu bölgede (genital bölgede) hafif yanma hissinden şiddetli ağrıya kadar değişebilir. Sıklıkla belirtiler hastalık ilerlediği zaman ortaya çıkar. İleri dönmelerde vücudun başka bölgelerinde de belirtiler ortaya çıkmaktadır. Çoğu vakada erken tanı ve tedavi ile uzun süreli sağlık problemleri önlenebilir.

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar, bakteri, parazit veya virüs olarak adlandırılan canlı (mikro) organizmalarla bulaşır. Bakteri ve parazitlerin neden oldukları hastalıklar ilaç ve antibiyotiklerle tedavi edilir. Virüslerin neden olduğu enfeksiyonlar ise genellikle tedaviye dirençlidir. Ancak tedaviyle semptomlar giderilebilir.

Bakteri

Tek hücreli bir mikroorganizmadır. Bulaştığı bireyin hücrelerinden beslenir. Bel soğukluğu (Gonore), sifiliz, klamidya ve şankroid bakteriler aracılığı ile geçiş gösteren cinsel yolla bulaşan hastalıklara örnektir.

Bakteri

Parazit

Çok küçük canlı hayvanlardır. Bulaştıkları bireyden beslenerek yaşamlarını sürdürürler. Pubiclice (crabs) buna bir örnektir.

Parazitler

Virüs

Çok küçük kompleks yapıları olan moleküllerdir. Bulaştıkları vücut hücrelerinin içine yerleşir ve burada çoğalırlar. Herpes, hepatit ve HIV bunlara örnektir.

Eğer cinsel yolla bulaşan bir hastalığa maruz kalındığı düşünülüyorsa, öncelikle bilgi almak için doktora başvurulmalıdır. Hastalığın belirtisi olmasa bile bir doktor, cinsel yolla bulaşan hastalık tanısını koyabilir. Enfeksiyonu göstermek için testler yapılabilir. Cinsel olarak aktif olan herkes cinsel yolla bulaşan hastalıkları ve korunma yollarını bilmelidir.

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıkların Belirtileri Nelerdir?

Cinsel yolla bulaşan hastalıkların çok farklı belirtileri (semptomları) bulunmakta ve hasta bireylerde bu belirtilerin bir veya birkaçı aynı anda görülebilmektedir. Dikkat edilmesi gereken önemli noktalardan biri, erken evre belirtilerinin birkaç hafta içinde düzelebilmesidir. Ancak hastalık devam etmekte ve ileri dönem komplikasyonlarına neden olabilmektedir.

Bu hastalıkları taşıyan insanlar hastalığın kendinde olduğunu bilemeyebilir. Bu kişi ile cinsel ilişkiye giren - seks yapan bir kişi, cinsel yolla bulaşan hastalığı alabilir. Hastalık sıklıkla belirti vermez. Fakat belirti vermemesi hastalığın sağlığa zarar vermediği anlamına gelmez. Cinsel yolla bulaşan hastalıklar, vücuda ağır zararlar verebilir ve hatta ölüme neden olabilir. Belirti olmasa bile bu hastalığı taşıyan kişi, cilt, genital bölge, ağız, kalın bağırsağın son bölümü (rektum) veya vücut sıvıları yolu ile hastalığı diğer insanlara geçirebilir.

Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan şüphe ediliyorsa hemen bir doktora başvurulmalıdır. Yine yeni bir cinsel ilişkiye başlamadan önce veya aktif cinsel yaşam içinde zaman zaman cinsel yolla bulaşan hastalıkların taramalarının yapılması gerekir.

Cinsel yolla bulaşan hastalıkların belirtilerinin öğrenilmesi gerekir. Aşağıda cinsel yolla bulaşan hastalıkların belirtileri sıralanmıştır. Herhangi birinden şüphelenilirse hemen doktora başvurulmalıdır.

Genel olarak belirtiler;

• Cinsel organınızın etrafındaki bölgede (Genital bölgede) yanma
• Genital bölgede kaşıntı
• Genital, anal (makat) veya ağız çevresinde yara oluşumu
• Genital veya anal (makat) etrafında siğillerin olması
• Genital veya anal bölgede kitle fark edilmesi
• Genital bölgede kötü koku
• Genital bölgede akıntı
• Ağrılı dışkılama (bağırsak hareketleri)

Çoğu belirti ve bulgu zaman zaman geçer. Bu durum, hastalığın iyileştiği anlamına gelmemelidir. Çoğu virüs ara ara uykuya dalar ve daha ileri dönemde tekrar hastalığa neden olabilir.

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar Nelerdir?

VİRÜTİK HASTALIKLAR

İnsan Papilloma Virüs (Human Papilloma Virüs = HPV)

İnsan papilloma virüsü (HPV) genital/anal bölgede siğillere neden olabilen bir virüstür. Ülkemizde az görülmesine karşın ABD’de en sık rastlanan cinsel yolla bulaşan hastalıklardan biridir. İnsan papilloma virüsü ile enfekte olan bir kişide her zaman siğil görülmeyebilir. Virüs insan vücudunda herhangi bir belirti vermeden yıllarca kalabilir.

Bazen siğiller kendiliğinden kaybolur. Kaybolmadıkları hallerde siğiller için çok çeşitli tedavi metodları mevcuttur, fakat siğiller temizlendikten sonra bile vücutta virüs bulunabilir. İnsan papilloma virüsünün bazı kanser tipleri ile ilişkili olduğu da gösterilmiştir. Bunlar arasında serviks (rahim ağzı) ve vulva (kadın dış genital bölgesi) kanserleri de vardır. Düzenli PAP testinin yapılması serviks (rahim ağzı) kanserinin erken bulgularını gösterebilir.

Genital Herpes (Cinsel Uçuk / Genital Uçuk)

Genital herpes, cinsel yolla bulaşan hastalıkların en yaygın olanıdır. Herpes simplex virüsü (HSV) buna neden olur. ABD‘de yaklaşık 30 milyon insan Herpes virüsünü taşımaktadır. Her virüs taşıyanda hastalık bulgusu olmayabilir.

Genital herpes diğer adı ile genital uçuk hastalığı, HSV-1 (herpes simplex virus tip 1) ya da HSV-2' nin etken olduğu cinsel yolla bulaşan bir hastalıktır. HSV-tip 2 genital bölgeyi, cinsel alanı, makat ve kalça bölgesini etkilerken, HSV-1 ise genellikle ağız, yüz ve dudakları etkiler. Bu hastalık halk arasında cinsel uçuk ya da cinsel aft olarak da bilinir.

Genital Herpes

HIV Enfeksiyonu (AIDS)

AIDS hastalığının nedeni HIV virüsüdür. Virüs genellikle kan ya da meni gibi vücut sıvıları ile bulaşır. Cinsel ilişki dışında damardan uyuşturucu kullananlarda hastalığa yakalanabilirler. Kana bir kez geçtikten sonra vücudun doğal savunma sistemi olan immüm sistem hücrelerini (bağışıklık sistemi) yok eder - baskılar ve hastalar fırsatçı enfeksiyonlarla savaşamaz hale gelir. Hastalık sıklıkla ölümcüldür.

Hastalığın erken döneminde hastalar aşırı yorgunluk ve ateşten şikayet ederler. İleri dönemlerde zatüre (pnomoni) veya kanser gelişimi gözlenir.

Hepatitis B

Hepatit B virüsü karaciğerde ciddi bir enfeksiyona neden olur ve ölümcül seyredebilir. Hastalığı olan veya taşıyıcı (hastalık belirtisi göstermeden virüsü taşıyanlar) insanların kan, meni ya da vajinal sıvı gibi vücut sıvılarıyla sağlıklı bireylere bulaşır. Belirtiler kontrol altına alınsa bile kesin tedavisi yoktur. Korunmada aşı önemli rol oynar.

BAKTERİYAL HASTALIKLAR

Bel Soğukluğu (Gonore)

Bel soğukluğu cinsel yolla bulaşan yaygın hastalıklardan olup, hastalığa Neisseria gonorrhoeae bakterisi neden olmaktadır. N. Gonorrhea üreme sisteminin rahim ağzı (serviks), rahim gibi sıcak ve nemli bölgelerinde kolayca çoğalabilmektedir.

Bel soğukluğu, penis, vajina, ağız ve makat (anüs) temasıyla bulaşabilmektedir. Gonore hastaları eşleri (partnerleri) ile birlikte tedavi edilmezse hastalık tekrar bulaşabilmektedir. Ayrıca hastalık; hamile anneden çocuğa, vajinal doğum esnasında geçebilmektedir.

Klamidya

Klamidya yaygın görülen, kolayca tedavi edilebilen, cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyondur (CYBH). Hastalık çoğu zaman belirti vermemekte veya hafif düzeyde ilerlemektedir. Bu nedenle hastalığın teşhisi gecikmekte veya çoğu durumda fark edilememekte; ilerleyen dönemlerde kadınlarda geri dönüşü olmayan infertilite (kısırlık) gibi ciddi problemlere neden olmaktadır.

Frengi Hastalığı (Sifiliz)

Frengi cinsel yolla bulaşan yaygın hastalıklardan olup, hastalığa Treponemapallidum adı verilen bakteri neden olmaktadır. Frengi (sifiliz) tedavi edilmezse vücudun birçok parçasını tutar. Büyük sağlık sorunlarına ve hatta ölüme neden olabilir. Lezyonlar dil ve ağız içinde de bulunabildiğinden hastalık oral yolla da bulaşabilmektedir. Frenginin ilk dönemlerinde tedavisi genellikle kolay olmaktadır.

Frengi Hastalığının Tutulum Bölgeleri

Pelvik Enfeksiyonlar (PID)

Pelvik enfeksiyon, kadının yukarı genital organlarında çeşitli mikrobiyolojik etkenler (bakteri, virüs gibi) tarafından oluşturulan bir enfeksiyondur. Bu enfeksiyonların büyük kısmı cinsel ilişkide bulaşan bakterilerle, kalan daha ufak bir kısmı ise doğum, kürtaj, veya bölgedeki ameliyat ve müdahalelere bağlı olarak [sezaryan, histerektomi(rahimin alınması), kist operasyonları] meydana gelirler.

PARAZİTER HASTALIKLAR

Trichomonas

Cinsel ilişki ile - seksüel yolla bulaşan mikroskopik bir parazittir. Trichomonas vajinitli (vajina iltihabı) kadınlar diğer seksüel yolla bulaşan hastalıklar açısından da yüksek risk altındadırlar. Tedavi edilebilir.

Kasık Biti - Kıl Biti

Kasık bölgesine yerleşen bu bit kan emerek yaşamını sürdürür. Cinsel temas ile bulaşabileceği gibi başkasının kullandığı tuvaletten, iç çamaşırlardan ve yatak örtüsünden de bulaşabilir. Parazit kan emdikçe kaşıntıya neden olur.

Dikkatli bir muayene ile parazit veya yumurtaları görülebilir. Kasık biti yumurtaları genellikle kılların dibinde bulunur. Özel ilaç ve şampuanlar ile tedavi edilir.

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıkların Tanısı İçin Ne Yapılmalıdır?

Dikkatli bir fizik muayene şarttır

Bireyin muayenesinde genital bölge ile birlikte ağız boşluğu ve anal bölgede kontrol edilmelidir. Anal ve oral (ağız boşluğu) cinsel temasta bulunanlarda bazı cinsel yolla bulaşan hastalıklar buralara yerleşirler.

Pelvik Muayene

Yara ve akıntılardan örnekler alınır

Kadınlarda jinekolojik muayene ve vajinal (hazne) örnekleme gerekir. İdrar ve kan örnekleri alınarak AIDS hastalığı ve Frengi araştırması yapılır.

Eğer sizde cinsel yolla bulaşan hastalık varsa derhal cinsel ilişkide bulunduğunuz kişilere bu bilgiyi aktarmalısınız

Böylece onlara tedavi imkanı sunmuş olursunuz. Eğer bu bilgiyi paylaşmazsanız karşı cinsteki hastalık ilerleyeceği gibi size de tekrar bulaşabilir.

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar ve Gebelik

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar hamilelerde aşağıdaki durumlara neden olabilir;

• Düşük tehdidi
• Düşük doğum ağırlıklı bebeklerin doğması
• Erken doğum (prematüre bebek)
• Bebekte kalıcı nörolojik kusur
• Enfeksiyonun çocuğa geçme olasılığı

Bunlara ek olarak;

• Bel soğukluğu ve klamidya hastalıklarının her ikisi de bebekte sağlık sorunları yapabilir. Göz iltihabından pnömoniye (zatürre) kadar birçok soruna neden olabilir.
• Frengi hastalığı düşük veya ölü doğuma neden olabilir.
• HIV infeksiyonu bebeğe geçebilir ve bebek AIDS olabilir.

Hamile bir kişinin cinsel yolla bulaşan hastalıklı olma olasılığı varsa veya cinsel yolla bulaşan hastalık geçirilmiş veya geçirilmekte ise doktorun bu konuda uyarılması gerekir. Anneye doğumdan hemen sonra, bebek ile temas öncesinde hastalık ile ilgili tedavi başlatılabilir.

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar Nasıl Tedavi Edilir?

Cinsel yolla bulaşan hastalık, bakteri veya parazitler nedeniyle oldu ise, bunlar antibiyotik ve ilaçlar ile tedavi edilebilir. Sifiliz, gonore, klamidya, şankroid ve trikomonas ile oluşan cinsel yolla bulaşan hastalıkların tedavisi vardır.

Virüslerin neden olduğu cinsel yolla bulaşan hastalıkların tam şifa ile tedavisi yoktur. Bu hastalıkların belirti ve bulgularını kontrol altına almak ve hastanın şikayetlerini azaltmak için ilaç tedavisinden yararlanılır. Virüslerin neden olduğu cinsel yolla bulaşan hastalıklar HIV (AİDS hastalığı etkeni), herpes, hepatit, ve insan papilloma virüsü ile oluşan hastalıklardır.

Eğer siz ve cinsel temasa girdiğiniz kişi daha önce kimseyle cinsel temasa girmedi ise bu durumda cinsel yolla bulaşan hastalığa yakalanma olasılığınız yoktur.

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklardan Nasıl Korunabiliriz?

Risk altında olan kişiler;

• Cinsel olarak aktif olan gençler
• Çok sayıda kişiyle ilişkide bulunan kişiler
• Cinsel temasa girdiği kişiyi iyi tanımayanlar
• Cinsel hastalığı olan kişilerle ilişkide bulunanlar
• Çok sayıda farklı kişi ile ilişkide bulunan kişilerle birlikte olanlar
• Cinsel yolla bulaşan hastalık hikayesi bulunanlar

Yukarıda belirtilen durumlardaki kişiler cinsel yolla bulaşan hastalıklara yakalanma açısından yüksek risk altındadırlar.

Bulaşma riskini azaltmak için;

- Çok sayıda kişiyle cinsel ilişkide bulunulmaması önemlidir

Cinsel hastalıklara yakalanmış olup olmadığı bilinmeyen kişilerle cinsel ilişkide bulunulması riski arttırmaktadır. Çok sayıda ve farklı kişilerle cinsel ilişkide bulunan kişiyle cinsel ilişkide bulunmak da hastalık riskini artırır.

- Devamlı ve doğru olarak prezervatif (kondom) kullanılması

Cinsel ilişkide prezervatif kullanımı cinsel yolla bulaşan hastalıklara yakalanma riskini azaltır. Kondomlar hastalıkların bulaşmasını %100 önlemese de riski anlamlı olarak azaltır.

- Spermisid kullanın

Çoğu doğum kontrol kremleri, jelleri veya köpükleri kimyasal madde olarak nonoxynol 9 içeririler. Bu kimyasal, cinsel yolla bulaşan bazı hastalıklardan korur. Kesin çözüm değildir.

- Tehlikeli cinsel ilişki şekillerinden kaçınılması

Cinsel ilişkilerde farklı uygulamalar sırasında oluşan zorlamalar bu bölgede kanamaya neden olmadan, küçük yırtıklar, sıyrıklar oluşturabilir. Bunlar, virüs ve bakterilerin kolayca bulaşmasına neden olur. Yine anal (makat) seks sırasında rektumdaki zedelenme sonucu yüksek risk oluşur. Bu tip riskli cinsel birleşme yöntemlerinden kaçınılmalıdır.

- Vajinanın duşla yıkanması bu bölgenin ortamını bozduğu için cinsel yolla bulaşan hastalıkların riskini anlamlı oranda arttırmaktadır

- Cinsel ilişki sonrası işeyiniz

İdrar yollarına bulaşan zararlı mikroorganizmaları temizler.

- Menstürasyon (adet kanaması) sırasında cinsel ilişkiye girmeyiniz

Menstürasyon sırasında, Cinsel yolla hastalık bulaşması kolaylaşır.

- Cinsel ilişki sonrasında genital bölgenizi bol su ve sabunla temizleyiniz

Böylece parazit ve bakterileri temizlersiniz.

- Anal (makat) yolla cinsel ilişkide bulunmayın

Anal bölge ile temas eden herhangi bir cisim veya vücut bölümü herhangi bir şekilde ağız, kadın veya erkek genital bölgesi ile temas etmemelidir.

- Hepatit B aşısı yaptırın

- HPV aşısı (rahim ağzı kanseri aşısı) yaptırın

HPV aşısı canlı virus taşımayan bir aşı olup 6 aylık süre içerisinde 3 doz şeklinde uygulanmaktadır. Rahim ağzı kanseri ve genital siğillere neden olan 4 tip viruse karşı yüksek derecede etkin bir aşı olarak kabul edilmektedir. HPV aşısı 12-26 yaş arasında genç kızlara ve en erken 9 yaş başlangıç olarak yapılabilmektedir.

Prezervatif Nasıl Kullanılır? (Kondom Kullanımı)

Kondomun doğru kullanımı ile birey ve ilişkide olduğu kişi, cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunabilir. Cinsel yolla bulaşan hastalıklarda koruyuculuğu yüksektir.

Kondomla beraber sadece su bazlı kayganlaştırıcılar kullanılmalıdır. Bunun dışındaki yağ ve losyonlar pek sağlıklı değildir.

Erkekte kullanılan kondom, penis üzerine kılıf gibi geçirilir. Kondom, ereksiyon (sertleşme) halindeki penisin üzerine getirilir, son uç kısmında biraz boşluk kalacak şekilde tutulur ve hazır kıvrılmış olan lastik tüp penis üzerinde geriye doğru açılır. Ejakülasyondan (boşalma) sonra penisin kökünden kondom dikkatlice tutularak çıkarılır. Bir kere kullanılan kondom tekrar kullanılmaz.

Prezervatif (Kondom) Kullanımı

Kadınlar için üretilen kondomlar ve kullanımları yenidir. Bu nedenle cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı etkinlikleri henüz tam olarak bilinmemektedir. Bu tip kondomlarda iç halka parmaklara geçirilir ve vajina içerisinde olabildiğince yukarıya ilerletilir. Bu nokta sıklıkla pubik kemiğin (kadın cinsel organının üzerinde bulunan kemik) arkasına denk gelir. Son birkaç santimetresi dışarıda kalır. Ejakülasyondan (boşalma) sonra dıştaki halkadan ağzı kapatılarak çıkarılır. Tekrar kullanılmaz.

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar İçin Hatırlanması Gerekenler

• Cinsel yolla bulaşan hastalıklar cinsel temas ile yayılan enfeksiyonlardır. Cinsel yolla bulaşan hastalıklar batı toplumlarında en sık görülen bulaşıcı hastalıklardır.
• Cinsel yolla bulaşan hastalıklar, bakteri, parazit veya virüs olarak adlandırılan canlı (mikro) organizmalarla bulaşır.
• Bu hastalıkların belirtileri, genital bölgede hafif yanma hissinden şiddetli ağrıya kadar değişebilir. Sıklıkla belirtiler hastalık ilerlediği zaman ortaya çıkar.
• Cinsel yolla bulaşan hastalıkların çok farklı semptomları bulunmakta ve hasta bireylerde bu belirtilerin çeşitli kombinasyonları görülebilmektedir. Dikkat edilmesi gereken önemli noktalardan biri, erken evre belirtilerinin birkaç hafta içinde düzelebilmesidir.
• Cinsel yolla bulaşan hastalık, bakteri veya parazitler nedeniyle oldu ise, bunlar antibiyotik ve ilaçlar ile tedavi edilebilir. Virüslerin neden olduğu cinsel yolla bulaşan hastalıkların tam şifa ile tedavisi yoktur.
• Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan şüphe ediliyorsa hemen bir doktora başvurulmalıdır. Yine yeni bir cinsel ilişkiye başlamadan önce veya aktif cinsel yaşam içinde zaman zaman cinsel yolla bulaşan hastalıkların taramalarının yapılması gerekir.
• Eğer sizde cinsel yolla bulaşan hastalık varsa derhal cinsel ilişkide bulunduğunuz kişilere bu bilgiyi aktarmalısınız.
• Eğer cinsel yolla bulaşan bir hastalığa maruz kalındığı düşünülüyorsa, öncelikle bilgi almak için doktora başvurulmalıdır.