Anorektal Testler

Kalın bağırsağın son bölümü olan rektum ve bunun dışarıya açıldığı ağız olan anal kanalın (makat) hastalıklarının tanı ve tedavisinde kullanılan yöntemlerin tümüne anorektal testler denilmektedir. Bu tanı yöntemlerinden bazıları makat bölgesinin fonksiyonlarını değerlendirmede kullanılırken bazıları da bu bölgenin görüntülenmesi için kullanılan radyolojik yöntemlerden oluşur.

Anorektal testler bir grup tanı yöntemi olup genelde kısaca aşağıdaki testleri içermektedir;

• Anal Manometri (Ano-Rektal Manometri)
• Balon atılım testi
• İzotonik sıvı perfüzyon testi
• Ano-rektal elektromiyografi - EMG (Anal Elektromigorafi)
• Defekografi (Proktografi)
• Kolonik transit çalışmaları (Kolon geçiş zamanı)
• Anorektal ultrasonografi (Anal endosonografi)

Anorektal testler poliklinik şartlarında yapılan testler olup hastalar için herhangi bir yan etki içermemektedirler. Testler genelde 10-15 dakika gibi kısa sürelerde yapılabilmektedir.

Anorektal testlerin yapılabilmesi için lavman ile yapılan bir bağırsak temizliği yeterlidir. Genel olarak ano rektal testlerin yapılabilmesi için kalın bağırsağın son bölümü içine makattan yerleştirilen özel bir kateter ve ultrasonografi probu ile değerlendirmeler yapılır. Bu testler genelde hasta muayene masası üzerinde sol omuzu üzerine yatarken yapılır ve değerlendirmeler bir bilgisayar ile kaydedilir ve yorumlanır.

Anal Manometri (Ano-Rektal Manometri)

Kalın bağırsağın son bölümü olan rektum ve bunun dışarıya açıldığı ağız olan anal kanalın (makat) fonksiyonlarını değerlendirmede kullanılan bir yöntemdir. Anal manometri testi ile makatı kontrol eden kasların (sfinkter) çalışması, bu kaslar ile rektum arasındaki koordinasyon ve rektumun genişleme kapasitesi değerlendirilir.

Kalın bağırsağın son bölümü içine makattan yerleştirilen özel bir kateter ile ölçümler yapılır. Hasta muayene masası üzerinde sol omuzu üzerine yatarken ölçülen değerler bir bilgisayar ile kaydedilir ve daha sonra yorumlanır.

Anal manometri ile makatı kontrol eden kasların dinlenim ve istemli sıkma sırasındaki gücü (internal ve eksternal sfinkter fonksiyonları), kasların uzunluğu (sfinkter uzunluğu), makat ile kalın bağırsak arasındaki uyum (rekto-anal inhibitör refleks) ve rektumun genişleme kapasitesi (komplians) ölçülür.

Ano-rektal manometri ile tedavi şekline karar verme ve tedavi etkinliğinin değerlendirilmesi mümkündür. Tedavi öncesi ve sonrası anal kanal (makat) ve rektum fonksiyonları ölçülerek tedavi etkinliği yapılabilir.

Balon Atılım Testi

Pelvik döşeme fonksiyonları hakkında genel bir değerlendirme sağlar. İnce bir tüpe bağlı küçük bir balon rektum'a yerleştirilir ve 50 ml su ile doldurulduktan sonra hastadan bu balonu dışarı atması istenir. Eğer birey balonu kendiliğinden dışarı atamıyorsa balonun diğer ucuna ağırlıklar asılır. Sağlıklı bireylerde balon genellikle kendiliğinden veya çok az bir ağırlık ile dışarı atılabilir (150 gram). Fakat pelvik döşeme fonksiyonları bozuk olanlarda kendiliğinden balon dışarı atılmadığı gibi fazla miktarda ağırlığa ihtiyaç olur.

İzotonik sıvı infüzyonu

Kontinansı sağlayan sfinkter ve pelvik döşeme fonksiyonları hakkında bilgi edinebileceğimiz bir testtir. Normal sağlıklı bireylerde rektum'a 60 ml/dk hız ile yapılan infüzyonda 1.5 litreye kadar herhangi bir sıvı kaçağının olmaması gereklidir. Sıvı haldeki maddenin kalın bağırsak içinde herhangi bir kaçak olmadan tutulabilmesi, kabaca makatı kontrol eden kasların gücü hakkında bilgi verir.

Ano-rektal Elektromiyografi (EMG)

Kalın bağırsağın son bölümü olan rektum ve buranın dışarıya açıldığı ağız olan anal kanala gelen (makat) sinirsel uyarıların değerlendirilmesi için anal elektromiyografi işlemi yapılır.

Bu işlem ile rektumun duyarlılığı, makatı kontrol eden kasların sinirsel fonksiyonu, dışkılama sırasındaki sinirsel aktivite ve makatı kontrol eden kasların sinirsel uyarı mekanizmalarında herhangi bir bozukluk olup olmadığı bu test ile anlaşılabilir.

Defekografi (Proktografi)

Dışkılama sırasında kalın bağırsağın son bölümü olan rektum ve makatın değerlendirilmesini sağlayan dinamik bir testtir. Özel olarak hazırlanan ilaç makattan verilerek hastanın kalın bağırsağının son bölümü doldurulur. Daha sonra hasta su ile dolu bir kamp tuvaleti (alafranga) üzerinde otururken yandan çekilen filmler ile dışkılama fonksiyonu değerlendirilir. Bu sırada hasta dinlenim - ıkınma halinde iken ve dışkılama sırasında bağırsağın filmleri çekilir.

Çekilen filmlerde;

• İstirahatte anal kanal açık mı kapalı mı?
• İstirahatte ve defekasyana başlarken pelvik tabanın pozisyonu
• Boşaltma zamanı
• Maksimal boşaltma sırasında anal kanalın durumu ve anorektal açı
• Rektosel intussepsiyonu var mı? değerlendirilir

Defekografi

Kolonik transit çalışmaları (Kolon geçiş zamanı)

Şiddetli kabızlık şikayeti olan hastalarda dışkının kalın bağırsaktan (kolon-rektum) geçiş süresinin hesaplanması gerekebilir. Ağızdan alınan ve direkt karın grafisinde görülebilen işaretli maddelerin (radio-opak markır) kalın bağırsaktan geçiş süreleri özel bir formül ile hesaplanır. İşaretli maddelerin alınımından 4 ve 7 gün sonra iki kez direkt karın grafisi çekilir ve işaretli maddelerin kalın bağırsak içindeki yeri işaretlenir. Böylece kabızlığın nedeninin kalın bağırsak çalışması ile olan ilişkisi araştırılır.

Anorektal ultrasonografi (Anal endosonografi)

Görüntüleme tekniklerindeki ilerlemeler ile anorektal hastalıkların tanısında ve tedavisinde ultrasonografinin de önemi anlaşılmıştır. Gerek kalın bağırsağın dışa açılan ağız bölgesi olan anal kanalı gerekse kalın bağırsağın son bölümü olan rektum hastalıklarını değerlendirmek için bu tetkikten yararlanılabilinir.

Özel bir ultrasonografi başlığının anal kanala ilerletilmesi ile makat bölgesini kontrol eden kasların (internal ve eksternal sfinktere) ultrasonografik görüntüler elde edilebilmektedir. Böylece makat bölgesindeki hastalıklar (anal apse, anal fistül, anal kanser vb) daha iyi değerlendirilebilinir. Buna ek olarak rektum hastalıklarının (rektum kanseri, retrorektal kitleler vb) tanı ve tedavisinde de bu yöntemden yararlanılabilinir.