İrritabl Bağırsak Sendromu (İBS)

Spastik Kolon

Hassas Bağırsak Sendromu, Huzursuz Bağırsak Sendromu

• İrritabl (hassas) bağırsak sendromu toplumda sık görülen bir hastalıktır. Görülme sıklığı erişikin insanlarda % 15-20'lere kadar çıkar.
• Uzun yıllar devam eden (kronik, müzmin) bir rahatsızlıktır.
• Bağırsak hastalıkları içinde doktora en sık müracaat etmeye sebep olan rahatsızlıkların başında gelir.
• Hastalık, nervöz kolon, spastik kolon, spastik bağırsak, müköz kolit, spastik kolit ve huzursuz bağırsak gibi değişik adlarla anılmaktadır. Ancak ülseratif kolit ve Crohn hastalığı gibi iltihabi hastalıklarla karıştırılmamalıdır.

İrritabıl bağırsak sendromu, karın ağrısı, dolgunluk ve şişkinlik hissi, anormal bağırsak hareketleri (zaman zaman kabızlık ve/veya ishal) gibi belirtilerin birlikte görüldüğü bir tablodur. (Tıp biliminde belirti ve bulguların bir arada olmasına sendrom denir.) Dışkılama ile karın ağrısı ve şişkinlik hissi bir miktar rahatlar veya tamamen geçer.

Gerçek anlamda bir hastalık değildir (soğuk algınlığı gibi kişiden kişiye geçmez, ameliyat ile tedavi edilmez). Bu hastalığın organik veya biyolojik (somut) herhangi bir nedeni yoktur. Hayatı tehdit etmez ama kişinin yaşam kalitesini bozabilir.

Sindirim Nasıl Gerçekleşir?

İrritabıl Bağırsak Sendromu hakkında detaylı bilgi vermeden önce kısaca sindirim sisteminin nasıl çalıştığını gözden geçirelim.

Uzun, kıvrımlı bir tüp gibi olan sindirim sistemi, besinleri vücudun içerisinden geçirir. Besinlerin sindirilmesini ve emilerek kan dolaşımına girmesini, artıkların ise kolon (kalın bağırsak) yoluyla vücuttan dışarı atılmasını sağlar.

Kısaca gıdaların hangi basamaklardan geçerek anüse (makata) ulaştığını inceleyelim;

• Sindirim işlemi ağızda başlar. Dişler ve tükrük salgısı, besinleri küçük parçalara böler ve yemek borusundan mideye geçişini sağlar.
• Mide, besinleri daha küçük parçalara ayırır ve daha aşağı bölümlere gitmesine hazırlar. Ayrıca mide, besinlerin bir kısmının da sindirilmesine yardımcı olur.
• Mideden sonra on iki parmak bağırsağına (duodenum) karaciğerden gelen safra kanalı ve pankreas bezinden gelen kanal birlikte bağlanır. Ortama karaciğerden gelen safra, pankreastan gelen pankreas salgıları yardımıyla besin maddelerinin sindirimi devam eder ve sindirilenler emilir.
• Besinler, buranın devamı olan ince bağırsağa geçer. İnce bağırsak duvarında bulunan bezlerden salgılanan enzimlerle (sindirimi sağlayan proteinler ile) besin maddelerinin sindirimi devam eder ve ince bağırsak sonunda sindirim tamamlanır. Sindirilmiş besin maddeleri bağırsak iç yüzeyinden emilerek kan ve lenf yoluyla hücrelere taşınmaya hazırlanır.
• Sindirimden geri kalan artık maddeler ve su, kalın bağırsağa ulaşır. Burada besin maddelerinin emilimi olmaz. Kalın bağırsağın ana görevi buraya gelen suyun emilimini sağlamaktır. Vücudun ihtiyacına göre bu işlevi yapar. Normal koşullarda bağırsaklar içindeki suyun %99 rektuma (kalın bağırsağın son kısmı) gelmeden önce emilir. Eğer bağırsak hareketleri hızlı olursa su emilemez ve ishal meydana gelir. Tam tersi, vücut su ihtiyacı nedeni ile sindirim artıklarındaki tüm suyu geri emerse, dışkı katılaşır, sertleşir, zor ilerler ve kabızlık oluşur.
• Emilim işevlerinden geriye kalan artıklar, kalın bağırsak içinde ilerler ve son bölümü olan rektuma iletilir. Burada depolanan artıklar dışkılama hissi uyandırınca birey dışkılama işlevini gerçekleştirir.
• Bağırsakların çalışması bir koordinasyon içinde olur. Bağırsak içindeki dışkının dışarı atılması için bağırsak duvarındaki kasların çalışması gerekir. Bu kasların çalışması sinir uyarıları ve salgılanan hormonlar aracılığıyla olur.
• Bazen kalın bağırsağın doğal kasılmaları ve ritimleri değişebilir. Artık maddeler hızlı veya çok yavaş ilerleyebilir. Stres, ilaçlar, hamilelik, hastalık, egzersiz yapmama, liften (fiberden) ve sıvıdan fakir diyet kalın bağırsağın işlevlerini bozar.

İrritabl / İrritabıl (Hassas) Bağırsak Ne Demek?

Bağırsağın iç yüzünü kaplayan örtü (mukoza) tabakasındaki sinir uçlarının aşırı hassas olması sonucu, bu sinirlerin kontrol ettiği bağırsak kas tabakası normalden daha çok aktif hale gelir. Bu durumda bağırsak içindeki sindirilmiş gıda normalde olması gerekenden fazla bir şekilde uyarılar oluşturur. Bağırsaklarda aşırı kasılma sonucu hareketsizlik ve kabızlık ortaya çıkabildiği gibi, bağırsak hareketlerinin artması ile ishal de gelişebilir. Her iki durumda da kramp tarzında karın ağrısı oluşur. Fiziksel tıkanıklık (obstrüksiyon) olmamasına rağmen hastalarda kramplar ve buna bağlı fonksiyonel (işlevsel) tıkanıklıklar görülebilir.

İrritabıl (Hassas) Bağırsak Sendromunun Belirtileri Nelerdir?

İrritabl (hassas) bağırsak sendromunun belirti ve bulguları sadece bağırsaklar ile sınırlı değildir. Hastalık tüm sindirim sistemini ilgilendirebilir. Tüm sindirim sisteminde aşırı bir duyarlılık söz konusudur. Hastaların bir çoğunda eşlik eden mide ve yemek borusu şikayetleri de vardır.

İrritabıl bağırsak sendromu olan hastalar ishal veya kabızlık, bazen de her ikisinin birlikte olduğu (zaman zaman ishal, zaman zaman da kabızlık) belirtiler yaşarlar. Buna ek olarak sıklıkla karın sol alt tarafında olan künt veya kramp tarzında ağrılar, acil dışkılama ihtiyacı, aşırı gaz çıkarma, dolgunluk ve şişkinlik hissi, geğirme, midede yanma gibi şikayetlere sebep olabilir. Mukuslu (sümüksü yapışkan salgılı) dışkılama da irritabl bağırsak sendromunun bir belirtisi olabilir. İrritabil bağırsak sendromunda hiçbir zaman kanlı dışkılama beklenmez. Kanın görülmesi altta yatan başka bir hastalığa bağlı olabilir. Tetkik edilmesi gerekir.

Kişiden kişiye değişmekle beraber irritabıl bağırsak sendromunun (İBS'nin) önemli belirtilerine genel olarak bakarsak;

Karın Ağrısı

Künt (sivri - keskin olmayan) veya kramplar şeklinde karın ağrısı oluşur. Bu yakınmalar sürekli değildir. Belirli aralıklarla ortaya çıkar. Bu aralıkların süresi kişiye göre değişir. Karın ağrıları sıklıkla yemeklerden hemen sonra ya da dışkı ihtiyacından hemen önce ortaya çıkar. Gaz çıkarma veya tuvalet ihtiyacını giderme ile bir miktar rahatlama hissedilir.

Gaz

İBS hastaları, normal kişilere göre daha fazla gaz üretmeseler de gaz bağırsaktan çıkamadığı için normal bireylere göre daha fazla rahatsızlık yapar. Genellikle yemekten hemen sonra başlayarak gün boyunca bağırsaktan gürültülü sesler gelmesi, karın bölgesinde sıkışıklık ve giysilerin rahatsız etmesi gibi durumlar ile devam eder.

Şişkinlik

Aşırı duyarlı olan sinirler ve tam olarak anlaşılamayan mekanizmalar, refleks yol ile bağırsağın kas tabakasında, gevşemeye neden olur. Bunun sunucu bağırsak içinde birikenler gevşek karın duvarı olanlarda (özellikle bayan hastalar) gerginlik ve ağrıya neden olur.

Yapılan çalışmalar, irritabıl bağırsak sendromu olan hastaların, normal bireylere göre aşırı gaz üretmediklerini göstermiştir. İrritabıl bağırsak sendromu olan hastaların bağırsaklarının aşırı hassas olmaları nedeni ile gaz olayına çok duyarlı oldukları belirlenmiştir.

Barsak Alışkanlığı Bozukluğu

Kabızlık ve/veya ishal İBS hastalarında en sık görülen belirtilerdendir. Bazı hastalarda zor veya katı dışkılama ile kendini gösteren kabızlık vardır. Bazılarında ise sıklıkla acil dışkılama ihtiyacıyla birlikte cıvık kıvamlı dışkılama ile kendini gösteren ishal (diyare) vardır. Bazı hastalarda ise hem kabızlık hem ishal (diare) olur. Bazı kişilerde kabızlık ve ishal (diare) yer değiştirebilir. İBS'lu bazı hastalarda, sık dışkılama isteği ya da acil dışkılama ihtiyacı ile birlikte kramp tarzında ağrılar olur, fakat rahat dışkılayamaz. Dışkılama sonrası ise ağrı azalır.

Mukuslu Dışkılama

İrritabl barsak sendromlu hastalarda sıklıkla beyaz renkli veya berrak mukus (sümüksü yapışkan salgı) görülür.

Ağrılı Adet Görme

Bazı jinekolojik rahatsızlıklar İBS semptomları ile birlikte görülebilir. İBS’lu birçok kadın pelviste (leğen kemiğinde, kasıklarında) ağrı nedeniyle kadın doğum hastalıkları uzmanına muayene olmaktadır. İBS’lu hastalarda adet dönemi sırasında bağırsak semptomlarında önemli alevlenmeler görülebilir.

Bazı kadın hastalarda İBS şikayetlerine ek olarak cinsel ilişki sırasında ağrı, huzursuzluk gözlenebilir.

Bazen bağırsak (barsak) enfeksiyonlarından sonra İBS benzeri bir tablo ortaya çıkabilir ve enfeksiyon tedavi edilmiş olsa bile şikayetler aylarca sürebilir.

İBS, ruhsal bir hastalık değildir. Ancak; endişe, depresyon, aşırı sinirlilik gibi ruhsal sorunu olanlarda biraz daha sık görülmektedir. Kanama, ateş, kilo kaybı, sürekli ağrı yakınmaları yoktur. Bunların bulunması başka problemlerin olduğunu gösterir.

İrritabıl (Hassas) Bağırsak Sendromu Tanı Kriterleri Nelerdir?

İrritabıl bağırsak (irritabl barsak) sendromu tanı kriterleri uluslararası bir toplantıda aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.

İrritabıl Bağırsak Sendromu İçin Roma II Kriterleri

Son 1 yıl içinde en az 12 hafta (ardışık olması gerekmiyor) karında huzursuzluk veya ağrı şikayetlerine ek olarak aşağıdaki bulgulardan en az iki tanesinin eşlik etmesi gerekir;

1. Bulguların dışkılama ile geçmesi ve/veya
2. Dışkılama alışkanlıklarındaki düzensizlik ile seyretmesi ve/veya
3. Dışkı şeklinde ve yapısındaki değişikliklerin eşlik etmesi

Bu Bulguların Yanında İrritabıl Bağırsak Sendromunu Destekleyen Diğer Bulgular

• Dışkılama sayısındaki değişiklik (günde 3 den fazla veya haftada 3 den az dışkılama)
• Dışkı şeklindeki değişiklik (parça parça sert veya yumuşak sulu dışkı)
• Dışkılama işlevinde bozulma (aşırı ıkınma ve/veya acil dışkılama ihtiyacı ve/veya dışkılama sonrası tam boşalamama hissi)
• Dışkılama sırasında mukuslu (sümüksü yapışkan salgılı) akıntı olması
• Karında gerginlik, şişkinlik hissi
• Özellikle sırt bölgesindeki adelelerde ağrı, hassasiyet (fibromiyalji)
• Bulantı
• Kasık ağrıları
• Halsizlik, yorgunluk
• Uyku bozukluğu
• Baş ağrıları
• Eklem ağrıları
• Baş dönmesi hissi
• Konsantrasyon güçlüğü
• Cinsel istek azlığı
• İdrar yaparken yanma, sık idrara çıkma ve acil idrar yapma ihtiyacı

İbs Teşhisi

Doğru teşhis için detaylı anlatılmış bir hastalık öyküsü ve doktor tarafından yapılan fizik muayene şarttır. Şikayetlerin başka nedenlerden (kanser, divertikülit, bağırsakların iltihabı gibi) kaynaklanmadığını göstermek için yani altta yatan herhangi bir organik bozukluk olmadığını ispat için bir dizi tetkik yapılması gerekir.

Doktorunuz önce kan (tiroid, paratiroid hastalıklarının ayırıcı tanısı için), idrar ve dışkı (bulaşıcı hastalıklar, kanama araştırması için) tetkiklerini ister. Ardından bağırsağın iç yüzeyini örten tabakanın bir cihaz ile incelenmesini isteyebilir. Böylelikle altta yatan bir kanser, divertiküler hastalık, iltihabi bağırsak hastalığı gibi organik bir nedenin olup olmadığını araştırılmış olur. Bu nedenle hastanın şikayetlerine göre sigmoidoskopi veya kolonoskopi yapılması gerekebilir. Yine benzer şeklide bağırsağın çalışması ve uzunluğu hakkında bilgi sahibi olmak için ilaçlı kalın bağırsak filmine (kolon grafisi) gerek duyulabilir. Bağırsak içindeki dışkının ilerlemesi ve bağırsağın çalışması hakkında bilgi sahibi olmak için kalın bağırsak geçiş testine ve anal manometriye (makat basıncı ölçümüne) ihtiyaç duyulabilir. Bazı hastalarda bu şikayetlere neden olan süt intoleransını ayırt etmek için solunum testi (laktoz intoleransı testi) gerekebilir.

Sigmoidoskopi İşlemi

Buna ek olarak ruhsal (psikolojik) bir hastalık olup olmadığı ve hastanın özellikle anksiyete (huzursuzluk, kaygı, endişe) ve depresyon açısından da araştırılması gerekebilir.

Baryumlu Kalın Bağırsak Grafisi

İrritabıl Bağırsak Sendromu Kalın Bağırsakta Kasılmalar

İrritabıl (Hassas) Bağırsak Sendromu Kimlerde Görülür?

Eski adı spastik kolon veya huzursuz bağırsak sendromu olan bu rahatsızlık toplumun büyük bir bölümünde rastlanan bir durumdur. Erişkin polikliniklerinde muayene olan hastalar arasında yapılan araştırmalarda hastalık şikayetleri açısından da ilk sırada yer alan irritabl barsak sendromu sıklıkla 15 - 50 yaş arasında görülür. Diğer yaşlarda nadiren gözlenir. Ayrıca kadınlarda erkeklere oranla daha sık görülmektedir.

İBS Neden Olur?

İrritabıl Bağırsak Sendromunu Başlatan Etkenler Nelerdir?

Hastalığın altında yatan neden, bağırsak kaslarının kasılma fonksiyonunda (işlevinde) oluşan bir anormalliktir. Bağırsaktaki bu kaslar istemsiz olarak çalışarak bağırsağın içinde bulunan maddeleri, aşağıya doğru hareketlendirir. İrritabıl (hassas) bağırsak sendromu kasların bu fonksiyonunda (işlevinde) olan bozukluğu tanımlar. Kaslar mikroskop altında normal görünmelerine rağmen, normalden daha güçlü ya da zayıf, hızlı ya da yavaş kasılarak normal fonksiyonlarını (işlevlerini) yerine getirmezler.

Bazı besinler (kahve, çay, gazlı içecekler, alkol, baharatlı yiyecekler, yağlı yiyecekler, süt v.b. )  bağırsak hareketlerinde değişmelere yol açabilirler. Bazı insanların sindirim sistemi bazı yiyeceklere karşı hassastır. Doktora başvuran kişiler özellikle bir besini yedikten sonra şikayetlerinin başladığını belirtebilir. Bireyden bireye bu rahatsızlık veren besin türü değişkenlik gösterebilir. Bu besin maddeleri hastalığa neden olmazlar ancak şikayetlerin artmasına neden olabilirler.

Bunlara ek olarak bazı enfeksiyonlar sırasında da hastaların şikayetleri artabilir. Bazı ilaçlar, kadınlarda adet dönemi, psikolojik sorunlar, ruhsal yoğunluğun ve baskının arttığı durumlarda, stres ve iş yoğunluğu, seyahat v.b. şikayetleri arttıran diğer nedenler arasında sayılabilir.

Fiziksel obstrüksiyon (tıkanıklık) olmamasına rağmen hastalarda kramplar ve fonksiyonel (işlevsel) tıkanıklık görülebilir. Gerçekte anatomik bir darlık yoktur. Belirti ve bulgularının benzemesine karşın bu hastalık mikroplarla oluşan enfeksiyöz bir hastalık değildir. Ayrıca bu hastalığın bazı bireylerde görülen süt intoleransı ile (laktoz intoleransı) karıştırılmaması gerekir.

İBS'li hastalarda normal giden bağırsak fonksiyonu bazı durumlardan - etkenlerden etkilenir. Hasta tamamen düzenli bir bağırsak fonksiyonuna sahip iken bazı nedenler bu düzeni bozabilir.

Bağırsak düzeninin bozulmasını başlatabilen etkenler;

• Bazı yiyecekler
• Kahve ve kafein içeren maddeler
• Enfeksiyonlar
• Bazı ilaçlar
• Hormonlar
• Mevsim değişiklikleri
• Stres

Sinir Sistemi ve Bağırsaklar

Sinir sistemi kişinin ne yaptığını ve ne hissettiğini kontrol eder. Bu sistem santral (merkezi) sinir sistemi (beyin ve omurilik) ve periferik sinir sistemi diye ikiye ayrılır. Periferik (merkezi olmayan-çevresel) sinir sistemi tüm vücudu santral sinir sistemine bağlar ve vücut ile beyin arasındaki koordinasyonu sağlar.

Periferik sinir sistemi bazı özelleşmiş alt sistemlerden oluşur. Bunlardan biri otonom sinir sistemidir. Kişinin kontrolü altında değildir. İstem dışı hareket ve fonksiyonlardan (işlevlerden) sorumludur. Örneğin kalbimizin çalışma düzeni, bağırsaklarımızın hareketleri gibi tüm organlarımız bu sistem tarafından kontrol edilir. Otomatik olarak fonksiyonları (işlevleri) ayarlar.

Bağırsak sinir sistemi otonom sinir sisteminin bir parçası olarak, bağırsak fonksiyonlarını düzenler. Tüm bu sinir sistemleri santral (merkezi) sinir sistemi ile yakın ilişki halindedir. Fakat gerek otonom, gerekse bağırsak sinir sistemleri santral (merkezi) sinir sisteminden bağımsız olarak birçok fonksiyonu (işlevi) yapabilir.

Bağırsak Beyin Bağlantısı

Bağırsakların çok zengin sinir ağı vardır (bağırsak sinir sistemi) ve beyin ile çok kompleks (karmaşık) ilişki halindedir. Bu yakın ilişkiye karşın bağırsağın hareketlerini kontrol eden sinirlerin tamamı beynin kontrolü altında değildir.

Beyin ile vücudumuz arasındaki ilişki birçok örnekle net bir şekilde ortaya konabilir. Anksiyeteye (endişeye, kaygıya) neden olan bir durum ile karşı karşıya kalındığında (sınav, yarışma, iş yeri stressi v.s.), birçok kişide ruhsal (emosyonel) ve fiziksel bir cevap meydana gelir. Bir anda duygusal (emosyonel) olarak korku, anksiyete, stres veya şüphe hissedilebilir. Fiziksel olarak ise kas gerginliği, terleme, çarpıntı, nefes darlığı veya karın ağrıları gelişebilir. Her bireyde, meydana gelen (duygusal - ruhsal) (emosyonel) ve fiziksel cevap farklıdır. Bu tamamen kişinin o anda aklında ve vücudunda olanların farkına varma derecesi ile ilgilidir. Bazı bireylerde hedef organ bağırsaklardır.

Bağırsaklar, gıdaların sindirilme ve artıkların dışarı atılması işlevini beyinden bağımsız olarak otonom sinirlerin kontrolünde yaparlar. Fakat stres sırasında beyinin gönderdiği karmaşık uyarılar, kendi kendine düzenli çalışan bağırsak sinir sistemini de etkiler. Bunun sonucunda irritabıl (hassas) bağırsak sendromunda gözlenen olaylar istemsiz olarak gelişir. Örneğin bazı kişiler heyecanlı, sıkıntılı anlarda ishal (diare) olur. Stresli durumlarda santral sinir sistemi ve diğer sinir sistemleri arasındaki yakın ilişki nedeni ile gerek direkt uyarı, gerekse salgılanan hormonlar aracılığı ile bağırsak hareketleri hızlanır. Bu da karın ağrısı ve ishale neden olur. Stresli ortam geçince her şey eski düzenine geri döner.

İrritabıl (Hassas) Bağırsak Sendromu Ve Stres

Duygusal stres, irritabl bağırsak (barsak) sendromuna neden olabilir. Beyin ve bağırsaklar sinirler aracılığı ile sıkı ilişki içindedir. Bu nedenle beyin bağırsak fonksiyonlarını etkiler. Birçok hasta sinirli ve sıkıntılıyken bulantı, kusma, şişkinlik ve gazdan şikayet ederler. Bireyler istemli olarak bağırsak fonksiyonlarını etkileyemezler. Fakat stres sonucu gelişen olaylar tamamen bireyin kontrolü dışında gelişir. Aşırı stresli işlerde çalışanlar, ailesel stresi olanlar bu durumu yatıştırdıkları zaman bağırsak şikayetleri de çoğu zaman geriler.

Hastanın yaşam şekli, stres derecesi, sorunları araştırılmalıdır. İş, aile ilişkileri, aşırı çalışma, uykusuzluk, maddi sorunlar, seyahat, v.s. bulguları şiddetlendirebilir. Bulguların artması stresi artırır o da tekrar bulguların daha da şiddetlenmesine neden olabilir. Buna ek olarak irritabıl bağırsak sendromu günlük olağan işleri aksatabilir, bu da yaşam kalitesini, bireyin verimini bozabilir. Her ikisi yine stresin artmasına neden olur.

Düzenli egzersiz, diyet ve stres faktörlerinin giderilmeye çalışılması sorunları azaltabilir.

Bazı kişilerde psikolojik danışmanlık, gevşeme egzersizleri, belirtilerin giderilmesinde yeterli olabilir.

İrritabıl Bağırsak (İrritabl Barsak) Sendromu Tedavisi

Hastalığı Tanımak

İrritabıl bağırsak sendromunu tanımak tedavide ilk aşamadır. Rahatsızlığın hayatı tehdit eden önemli bir problem olmadığının anlaşılması, huzursuzluk ve stresi azaltmak suretiyle problemi genellikle çözer. Hastalık, organik (somut) bir hastalık değildir; örneğin kanser gibi ciddi hastalıklarla ilişkisi yoktur.

Fiziksel Aktivite

Fiziksel egzersiz programlarına başlanması stresin yarattığı gerginliği azaltır ve bağırsakların düzenli çalışmasını sağlar. Fiziksel egzersiz programına başlamadan önce doktor ile konuşulmalıdır. Herkesin yaşına ve sağlığına uygun bir egzersiz programı yapması gerekir. Azar azar başlanarak egzersiz oranı giderek artırılır. (Egzersiz sırasında nefes darlığı, göğüs ağrısı olursa acil olarak bir doktor ile görüşmek gerekir.)

Diyet Önerileri

Hafif ve orta derecedeki yakınmalarda diyette yapılan değişikliklerle hastalık tedavi edilebilir. Bazı gıda ve gıdalarda bulunan katkı maddeleri bu hastalığa neden olabilir. Bu ürünler kişiden kişiye değişen oranlarda etkili olduklarından bazı hastalarda şikayetleri artıran ve ishale (diareye) neden olan maddeler, kabızlık yapabilir. Lifli (posalı) gıdaların azar azar arttırılması İBS tedavisinde yardımcı olur. Turunçgiller, keten tohumu dışkıyı yumuşatıp krampları azaltabilir. Tahıllar ve kepek, barsak içindeki suyu emerek ishal yakınmalarının azalmasını sağlar. Fakat bazı kişilerde bol lifli (posalı) gıda tüketilmesi rahatsızlık yapabilir. Diyete yeterli miktarda sıvı ile beraber giderek artan miktarda katılan lifli gıdalar bu rahatsızlığı önler.

Psikolojik Destek

Altta yatan ruhsal bozukluk varsa (depresyon, panik atak, anksiyete) bunun tedavisi ve psikoterapi yaralı olur.

İlaç Tedavisi

Orta ve ciddi arası yakınmalar (şişkinlik, kramp tarzında karın ağrıları v.s.) diyet önerileri ile düzelmezse, doktorunuz, bağırsak kaslarındaki kontrolsüz aşırı kasılmayı düzenleyen ilaçlar verebilir. Bu ilaçlar yakınmaları ortadan kaldırabilir fakat hastalığı tedavi etmezler. İlaçlar bağırsak kramplarını ortadan kaldırırlar. Bağırsak boşalmasını sağlayan laksatiflerin (müshillerin) kullanılması sakıncalıdır. Bazı hastalar diyetten, bazı hastalar ilaçtan yarar görür. Doktorunuz zaman zaman ilaçlarınızı değiştirebilir. İBS’de kullanılabilen ilaç türleri şunlardır;

• Anti- spazmodik (spazm çözücü) ilaçlar
• Anti-depresanlar
• Antisiyolitik (anksiyete giderici) ilaçlar
• Ağrı kesiciler

İrritabıl Bağırsak Hastalığında Diyet

Düzenli aralıklarla ve az miktarlarda yemek yenilmelidir. Acele veya hızlı yeme alışkanlığı hava yutulmasına ve gıdaların yeterince sindirilmeden bağırsak içinde ilerlemesine neden olur. Her ikisi de şikayetleri artırır. Bazı hastalarda diyette lifli (posalı) gıdaların arttırılması, belirtileri giderir. Örneğin psyllium tohumlarıyla lif oranı arttırılarak, dışkı miktarının lif oranı artırılmış olur. Böylece dışkının bağırsak içinde kolay ilerlemesi sağlanır. Lif oranının artışı ishal olan hastalarda suyun fazlasının emilmesine ve dışkının yumuşamasına neden olur. Fakat asıl şikayet kabızlık ise lifli gıdaların yanına diyete bol su eklenmesi gerekir. Günlük 8-10 bardak su içilmesi önemlidir. (kafeinli içecekler ve alkollü ürünler buna dahil değildir.)

Aşırı tüketilen yağlı, baharatlı, soslu ürünler, yemek aralarında alınan karbonhidratlı gıdalar ve sakız çiğnerken yutulan hava da irritabıl bağırsak sendromunun şikayetlerini arttırabilir.

Bazı gıdalar ve gıdalarda bulunan katkı maddeleri bu hastalığa neden olabilir. Bu ürünler kişiden kişiye değişen oranlarda etkili olduklarından bazı bireylerde şikayetleri artıran ve ishale (diyare) neden olan maddeler başka bireylerde kabızlık yapabilir. En sık kullanılan katkı maddesi olan monosodyum glutamat bazı hastalarda şiddetli ataklara neden olabilir. Genelde herhangi bir gıda veya katkı maddesi şikayetleri başlatabilir. Hasta kendisine dokunan gıdayı her tükettiğinde şikayetleri başlayacaktır. Bu nedenle hastalıktan şikayet edenler birkaç hafta gıda günlüğü tutarak hangi gıdaların kendilerini etkilediğinin bulunmasına yardımcı olabilirler.

İnsanların bir kısmı süt ve süt ürünlerini sindiremezler. Bunun nedeni sütü bağırsak içinde parçalayan enzimin (laktazın) olmamasıdır. Bu kişilerde süt içildiğinde irritabıl bağırsak sendromu bulguları ortaya çıkar. Bu nedenle bu kişilerin süt ve süt ürünlerinden kaçınması gerekir.

Kaçınılması Gereken Gıda Maddeleri (Besinler) Nelerdir?

Bazen kafein, sütlü besinler ya da alkol, irritabıl bağırsak sendromunun belirtilerini arttırabilir. Fazla miktarlarda kafein (kahve, çay, çikolata, gazlı içecekler, v.s.) ve alkollü (bira, şarap, v.s.) içeceklerin tüketilmemesi gerekebilir.

Doktor, süt ürünlerini de (peynir, süt, v.s.) kısıtlayabilir. Bunun nedeni bazı insanlarda sütü parçalayan enzimin (laktazın) sindirim kanalında yeterli miktarda olmamasıdır. Bu bireyler süt ve ürünlerini tolere edemezler ve irritabıl bağırsak sendromuna benzer şikayetler ortaya çıkar. Bazılarında süt ürünleri ishale neden olurken bazılarında kabızlığa neden olabilir. Bu arada unutulmaması gereken nokta süt ürünleri ile alınan minerallerin (ör: kalsiyum) başka şekilde tamamlanması gerektiğidir.

Ayrıca sigaranın da (nikotinin) irritabıl bağırsak sendromunun belirtilerini arttırdığı unutulmamalıdır. Bu nedenle sigara içiliyorsa bırakılmalıdır.

İrritabıl Bağırsak Sendromu İleride Daha Ciddi Sorunlara Neden Olur Mu?

Uzun süreli bir hastalık olmasına karşın herhangi bir komplikasyona (ek problemlere) neden olmaz. İşlevsel bir hastalıktır. İrritabıl bağırsak sendromu kansere, kanamaya, ülseratif kolite neden olmaz. İrritabıl bağırsak hastalığı olan kişiler, toplumdaki diğer kişilerle aynı oranda kanser veya kolit hastalığına yakalanma olasılığına sahiptir. Hastalık uzun süren seyri nedeni ile divertiküler hastalıkla birliktelik gösterebilir ama bu hastalığın nedeni değildir.

İrritabıl bağırsak sendromuna benzer şikayetleri olan hastaların bir uzman doktor tarafından görülmesi ve doğru tanının konulması önemlidir. Sizi muayene eden doktor ayırıcı tanı için bazı tetkikler yapabilir. Aksi halde başka hastalıklar yanlışlıkla gözden kaçabilir.

İrritabıl Bağırsak Sendromu Ömür Boyu Sürer Mi?

Muhtemelen hayır. Çok az bireyde devamlılık gösterebilir. Yaşam içindeki stres faktörleri çok önemlidir. Stresin önemli bir faktör olduğu hastalarda yaşam şekli, iş ve aile ilişkilerindeki düzenlemeler ile hastalık tamamen düzelebilir. Bununla birlikte çoğu vakada stres, hastalığın gelişiminde önemli bir faktör olmayabilir.

İrritabıl Bağırsak Sendromu Ve Günlük Yaşam

İrritabıl bağırsak hastalığı ile beraber yaşam zordur. Beklenmedik zamanda ortaya çıkan karın ağrıları, sık sık dışkılama, kötü kokulu ishal veya kabızlık günlük yaşamı etkiler. Dışkılama hareketlerinde kontrol olmayışı, azalmış fiziksel aktivite, diyetteki kısıtlamalar hepsi iş, ve sosyal yaşamı (eğlence ve cinsel aktiviteler dahil) etkiler.

Bütün bunlar yorgunluk, depresyon, isteksizlik ve uyku bozukluğuna neden olur. Bunları engellemek adına aşırı tüketilen kahve, sigara, düzensiz gıda tüketimi ve alkol zaten hassas olan bağırsağı daha da olumsuz etkiler ve şikayetlerin artmasına sebep olur.

İrritabıl Bağırsak Sendromunun Menstrüel Kanama ile İlişkisi Var Mıdır?

Bağırsak kanalı, kadınlardaki hormon düzeylerindeki değişikliklere duyarlıdır. Bu nedenle menstrüel dönem (adet kanaması) süresince değişen hormon düzeyleri ile beraber şikayetlerde de değişiklikler olabilir. Ağrılı menstrüel kanamaya ek olarak irritabıl bağırsak sendromu bazı hastalarda cinsel ilişki sırasında ağrıya neden olur. Bu kişiler cinsel ilişkiden kaçınırlar. Bazen bu sorunların jinekolojik mi yoksa bağırsak kökenli mi olduğu net ayırt edilemez ve her iki branş doktoru tarafından incelenmesi gerekebilir.

İrritabıl Bağırsak Sendromunun Kolit Hastalığı ile İlişkisi Var Mıdır?

Bazı doktorlar irritabıl bağırsak sendromu yerine kolit hastalığı deyimini yanlışlıkla kullanırlar. Bu durum akıl karıştırıcıdır. Kolit kalın bağırsağın iç yüzünü örten tabakanın iltihabına denir. Sıklıkla mikroorganizmalar (enfeksiyonlar) bu duruma neden olur. Buna ek olarak iltihabi bağırsak hastalığı olan ülseratif kolit ve crohn hastalığında da kalın bağırsak tutulumuna kolit denebilir. İrritabıl bağırsak sendromunda ise iltihabi bir durum yoktur. Bu nedenle kolit denilmesi yanlıştır.

İrritabıl Bağırsak Sendromunda Şikayetlerin Geçmesi İçin Neler Yapılmalıdır?

İrritabıl bağırsak sendromunun bulgularının düzelmesi çok yavaş olur. İyileşme bazen altı ay veya daha uzun sürebilir. Tedavide en önemli rolü sabır üstlenir. Düzenli diyet, lif oranının artırılması, ve bazen ilaçlar ile bulgular, tamamen veya büyük ölçüde geriler.

Şikayetleri Azaltmak İçin Öneriler

• Sindirim sisteminizi zorlamamak için sık sık ama az yiyin.
• Bağırsaklarınızın düzenli çalışması için öğünlerinizi atlamayın.
• Posadan (liflten) zengin yiyecekler tüketin.
• Gaz yapan ve size dokunan yiyeceklerden uzak durun.
• Su içmek kabızlığı önlemede en önemli faktörlerden biridir. Günde en az 2,5 litre su için.
• Bitki çaylarını tercih edin: Sindirime, şişkinliğe ve gaza karşı etkili olduğu bilinen nane, papatya ve rezene gibi bitki çaylarını tüketin.
• Düzenli egzersiz yapın.
• Sigara ve alkol tüketmeyin.
• Rahatsızlığınızı artırdığını düşündüğünüz yiyeceklerden uzak durun.
• Stresten uzak durmaya çalışın.
• Rahat, vücudunuzu sıkmayan kıyafetler giyin.
• Şiddetli kasılmaları rahatlatmak için rahatsızlık veren bölgeye sıcak uygulayın.

İrritabıl Bağırsak Sendromunda Hatırlanması Gerekenler

• İrritabıl bağırsak sendromu, karın ağrısı, dolgunluk ve şişkinlik hissi, anormal bağırsak hareketleri (zaman zaman kabızlık ve zaman zaman ishal) gibi belirtilerin birlikte görüldüğü bir tablodur.
• Gerçek anlamda bir hastalık değildir (soğuk algınlığı gibi kişiden kişiye geçmez, ameliyat ile tedavi edilmez). Bu hastalığın organik veya biyolojik herhangi bir nedeni yoktur. Hayatı tehdit etmez ama kişinin yaşam kalitesini bozabilir.
• İrritabıl bağırsak sendromu olan hastalar ishal veya kabızlık, bazen de her ikisinin birlikte olduğu (zaman zaman ishal ve zaman zaman kabızlık) belirtiler yaşarlar. Buna ek olarak sıklıkla karın sol alt tarafında olan künt (keskin olmayan) veya kramp tarzında ağrılar, acil dışkılama ihtiyacı, aşırı gaz çıkarma, dolgunluk ve şişkinlik hissi, geğirme, midede yanma gibi şikayetlere sebep olabilir.
• İBS, ruhsal bir hastalık değildir. Ancak; endişe, depresyon, aşırı sinirlilik gibi ruhsal sorunu olanlarda biraz daha sık görülmektedir. Kanama, ateş, kilo kaybı, sürekli ağrı yakınmaları yoktur. Bunların bulunması başka problemlerin olduğunu gösterir.
• Rahatsızlık genelde genç yaşlarda ortaya çıkar. Nadiren 50 yaş üzerinde görülür.
• Doğru teşhis için detaylı anlatılmış bir hastalık öyküsü ve fizik muayene şarttır. Şikayetlerin başka nedenlerden (kanser, divertikülit, bağırsakların inflamasyonu gibi ) kaynaklanmadığını göstermek için yani altta yatan herhangi bir organik bozukluk olmadığını ispat için bir dizi tetkik yapılması gerekir.
• İrritabıl bağırsak sendromunun bulgularının düzelmesi çok yavaş olur. Düzenli diyet, lif (posa) oranının artırılması, bazen ilaçlar ile bulgular, tamamen veya büyük ölçüde geriler.