İshal (Diyare - Diare)

Normal dışkılama sıklığı, günde en fazla 3 dışkılama ile haftada en az 3 dışkılama arasında değişir. Günlük dışkılama sayısı 3’ten fazla olduğunda ve kıvamı sulu olduğunda ishal - diare (diyare) den bahsedilir. İshal başlı başına bir hastalık değildir. Sıklıkla bir nedene bağlı belirti olarak karşımıza çıkar.

İshal - diare (diyare) hiçbir hastalık olmaksızın gelişebileceği gibi, altta yatan ciddi hastalığa bağlı olarak da gelişebilir.

İshal Nasıl Oluşur?

Kalın bağırsağın (kolon) en önemli görevi, vücudun ihtiyacı olan suyun kana geri emilmesini sağlamak ve böylelikle dışkı ile olan su kaybını engellemektir. Bu nedenle su ve gıda artıkları kolona (kalın bağırsağa) geldiğinde suyun fazlası emilmektedir. Kalın bağırsak, içindeki sıvının (safra, sindirim sıvıları, gıdalarla alınan sıvı) % 90’ını geri emer. Geriye kalan sindirilmiş gıda artıklarından dışkı meydana gelir. Dışkı içinde bulunan sindirilmemiş lifler (fiber) su tutma özelliğine sahiptir. Bu liflerin tuttuğu su oranı ile dışkı yumuşar, şekillenir ve dışkılama işlevi kolaylaşır.

Dışkı Oluşumu

İshal - diare birçok nedenle gelişebilir. En sık nedeni kalın bağırsağın yeterince sıvı emmemesinden meydana gelir. Normalde, hem sindirim sürecinin bir parçası olarak, hem de sıvı alınmasından dolayı, sindirilmiş besin maddeleri bağırsak içinde bol miktarda suyla karışıktır. Dolayısıyla kalın bağırsağa varmadan önce sindirilmiş besin maddeleri sıvı durumdadır. Normalde kalın bağırsak suyu geri emerek kalan besin artıklarını yarı katı bir hale getirir.

Kalın bağırsak herhangi bir nedenle suyu geri ememez ise sulu dışkı - ishal (diare) meydana gelir.

İshal - Diare Nedenleri

İshal başlı başına bir hastalık değildir. Çeşitli sebeplere bağlı olarak meydana gelmektedir.

İshal - diare, ani başlayan ve kısa süreli devam eden tip (akut) ve uzun süreli (kronik ) devam eden tip olmak üzere 2 şekilde görülmektedir.

Akut İshal

Genel olarak üç haftadan kısa süren ishal tipidir. Bu tip ishallere tüm dünyada sıklıkla karşılaşılmaktadır. Bu tip ishaller bulaşıcı ishallerdir. Sıklıkla bir enfeksiyon (Viral, Bakteriyel) söz konusudur. Genellikle enfeksiyon etkeninin bulaşma yolu ağız yoluyla olduğu için, bireysel görülmesinden çok, aile içi ya da kitlesel hastalık (Örneğin Kolera) tabloları ile karşılaşılmaktadır. Akut ishallerin çoğunluğu besinlerle bulaşmaktadır. Kronik ishalde ise daha uzun süren bir tablo görülmektedir. Akut ishalin nedenleri genel olarak;

• Ağız yolu ile alınan besin ve sıvılar ve bunlara bağlı gelişen enfeksiyonlar
• Parazit ve bağırsak kurtları
• İmmün sistemin zayıflaması
• Antibiyotik ve kullanılan bazı ilaçların yan etkileri
• Rutin hayattaki değişiklikler (Örneğin yolculuk)
• Stres ve anksiyete

Kronik İshal

3 haftadan uzun süren ishallerdir. Bu tip ishal altta yatan başka bir hastalığı işaret etmektedir. Teşhisi için ayrıntılı tanı gerekmektedir. Kronik ishalin genel olarak görülme nedenleri;

• İnflamatuar Bağırsak Hastalığı : Ülseratif kolit ve Crohn hastalığının seyri sırasında ishal - diare atakları olabilir.
• İrritabl Bağırsak Sendromu : IBS hastalarında en sık görülen belirtilerden biri bağırsak alışkanlıklarındaki değişikliktir. Bazı hastalarda acil dışkılama ihtiyacıyla birlikte cıvık dışkılama ile karakterize ishal vardır.
• Kalın Bağırsak Kanseri : Bu kanserin belirti ve bulgularında ishal atakları görülebilmektedir. Ancak kesin tanı için detaylı bir inceleme yapılmalıdır.
• Kalın Bağırsak Polipleri : Kanserleşme gösteren Polipler kanama, dışkılama alışkanlığında değişiklik (Kabızlık, ishal vs) ve karın ağrısı gibi şikayetlere neden olabilirler.
• Mide - Bağırsak Kanamaları : Belirtiler kanamanın yeri ve şiddetine bağlıdır. Kanama rektum ya da kalın bağırsağın alt kısımlarından kaynaklanıyorsa dışkıya bulaşık ya da ayrı taze kanama şeklinde izlenir. Aniden başlayan ciddi kanamalarda kişi halsizlik, kramp tarzı karın ağrıları veya ishal, nefes almakta güçlükle başvurur.
• Karın ve Makat Ameliyatları Sonrası : Ameliyat sonrasında hastada bağırsak fonksiyonlarında değişiklikler görülebilmektedir. Genellikle dışkı yumuşatıcılarının (laksatiflerin) aşırı doz alınmasından dolayı ishal görülebilmektedir.
• Kemoterapi ve Radyoterapi Tedavisi Sonrası : Radyasyon tedavi sahası içine bağırsaklar ve idrar torbası giriyorsa ışın tedavisinin oluşturduğu hasara bağlı olarak idrarda ve dışkıda kan, kanlı ishal, sık sık idrara çıkma görülebilir. Bu şikayetler zamanla azalır.
• Divertiküler Hastalık : Ender olarak karın sol alt yarısında ağrı, kramplar, ateş, ishal, dışkılama alışkanlığında değişme ve nadiren ciddi rektal kanama yapabilir.
• Çölyak Hastalığı : Çölyak hastalarında emilim bozukluğu yani besinlerin emilememesi ishale yol açar.
• Safra Yolları ve Pankreas Hastalıkları : Besinlerin sindirilmesi için safra ve pankreas salgılarına ihtiyaç vardır. Bu nedenle safra yolları ve pankreas hastalıkların da da ishal gelişebilir.
• Kullanılan İlaçların Yan Etkileri : Uzun süreli kullanılan ilaçların yan etkilerine bağlı olarakta ishal gelişebilir.

İshalin Belirtileri Nelerdir? (Diyarenin Belirtileri)

Hastanın aşırı su kaybetmesi sonucu ileri derecede halsizlik, yorgunluk ve su gibi dışkılama yapması en belirgin şikayetlerdir.

Rahatsızlığın en belirgin özellikleri;

• Dışkılama sıklığının artması
• Dışkı renginde değişme
• Sıvılaşmış dışkı
• Ateş
• Karın ağrısı
• Halsizlik
• Baş dönmesi
• Ağız kuruluğu
• Ses kısıklığı
• Baş dönmesi

İshal (Diyare) Tanısı

Bu hastalıkların tanısında en önemli aşama, hasta ve şikayetleri hakkında ayrıntılı bilgi almaktır. Hastanın mesleği, normal dışkılama özellikleri, aldığı ilaçlar, beslenme alışkanlıkları, hastalığın şiddeti ve seyri ile ilgili bilgiler öğrenilmelidir.

Hastalara ayrıntılı fizik muayene yapılmalıdır. Altta yatan hastalığın teşhisi için ayrıntılı tanı gerekmektedir. Ayırıcı tanı ve tedavi için bazı tetkikler gerekebilir;

• Kan - idrar testleri
• Dışkı incelemesi - kültürü
• Endoskopi (Gastroskopi - Kolonoskopi)
• Rektal biyopsi
• İnce bağırsak biyopsisi
• Pasaj grafisi - Kontrastlı grafi
• Bilgisayarlı tomografi
• Kapsül endoskopi

İshal (Diyare) Tedavisi

Diyare/İshalin tedavisi, hastanın kaybetmiş olduğu suyun yerini alacak miktarda su ve tercihen su ile birlikte gerekli tuz ve bazı besinlerin de hastaya sağlanmasıdır. Özellikle ishal ciddi ise, en büyük tehlike su kaybıdır. Bu yüzden ishal tedavisinin en önemli noktası, yeterli sıvı ve yiyecek verilmesidir. Akut ishalde çoğu kişi için bundan başka bir tedavi gerekli değildir. Bazı hastalarda ishal ile birlikte bulantı kusma şikayeti olabilir. Bu durumda ağızdan beslenemeyen hastalar için serum ile destek tedavisi yapılabilir. Doktora müracaat etmekte geç kalınmamalıdır.

İshal vakalarının çoğu için ilaca gerek yoktur. Ancak ishalin nedeninin bir enfeksiyon, yani bakteri veya parazit kaynaklı olduğundan şüpheleniliyorsa, hastaya ilaç tedavisi uygulanabilir.

Kronik durumlarda altta yatan hastalığa göre tedavi şekli değişmektedir.

İshal (Diyare) Hakkında Hatırlanması Gerekenler

• Günlük dışkılama sayısının 3'den fazla ve kıvamının sulu olmasına ishal - diare denir.
• İshal başlı başına bir hastalık değildir. Çeşitli sebeplere bağlı olarak meydana gelmektedir.
• İshal, sıklıkla kalın bağırsağın yeterince sıvıyı geri emmemesinden meydana gelir.
• Buna ek olarak, sindirim kanalında besinlerin geçiş süresi kısaldığında da ishal oluşabilir.
• İshalin tedavisi, hastanın kaybetmiş olduğu suyun yerini alacak miktarda su ve tercihen su ile birlikte gerekli tuz ve bazı besinlerin de hastaya sağlanmasıdır.
• İshale neden olan altta yatan başka bir hastalık varsa, bu hastalığın tedavisi ile ishal düzelebilir.
• Doktora müracaat etmekte geç kalınmamalıdır.